Een keiharde streep

Mooi Haags theater vandaag. In een kroeg nog wel.

Rita Verdonk opende vanuit een horecatent de aanval op haar partijleider. Tijdens het verhitte fractieberaad dat volgde, trok Rutte een keiharde streep door de plannen van Verdonk, zoals Frits Wester het verwoordde.

Verdonk stak daarop een enorme peuk (geen sigaret) in de brand en verklaarde achter Mark Rutte te staan. En daarmee was het klaar. Slotapplaus en morgen de recensies.

RTL speculeerde op een hervatting van het spektakel. Ik betwijfel of het nu klaar is, zei Wester. De presentatrice: dit zal Verdonk niet over haar kant laten gaan.

Komt er een toegift?

Vuurwerk

Bij de VVD hebben ze nog niet in de gaten dat de verkiezingen geschiedenis zijn. Zelfs de uitslag van de verkiezingen leidt bij de liberalen tot nieuwe campagnestrategieën.

Vandaag werd bekend dat Rita Verdonk meer stemmen heeft gekregen dan haar lijsttrekker, iets wat nog nooit eerder is voorgekomen.

Verdonk is blij met de uitslag, dat spreekt, maar gaat dinsdag pas zeggen wat ze er van vindt. Daarvoor belegt ze een persconferentie. Dat belooft vuurwerk.

Rutte vindt het gezichtsverlies geen nederlaag en blijft. Kamerlid Hans van Baalen vindt dat de partij de strijd eensgezind moet aangaan.

De VVD kannibaliseert nog even door.

Verwoed flipperaar

Gerrit Zalm houdt er mee op.

Zei hij op de verkiezingsavond nog dat de uitslag het begin kon zijn van iets heel moois, nu zegt hij dat hij al voor woensdag besloot het bijltje er bij neer te gooien.

Tja.

Ik las het besluit op NOS.nl. Daar werd het nieuwsbericht afgesloten met: hij staat bekend als verwoed flipperaar.

Precies de informatie die je nodig hebt wanneer de langstzittende minister van Financiën er mee ophoudt.

Despite his notorious lack of charisma

Zelf zitten we er midden in. Dat maakt ziende blind, want wat buitenstaanders opvalt vinden wij al gauw normaal. Daarom is het leuk over de grenzen te kijken. Wat vinden ze daar van onze verkiezingen?

Het Belgische De Standaard schiet in de kop gelijk raak. Coalitie wordt puzzelwerk. Geen speld tussen te krijgen.

Dan het Britse The Guardian. De man die de campagne voor die krant volgde had iets meer opwinding verwacht. Hij spreekt van a deeply dull election campaign.

Spanje. El Mundo heeft al in de onderkop oog voor Geert Wilders. La extrema derecha antiislámica del PVV se estrena con nueve escaños. De krant voorziet ook een moeizame formatie: Holanda se enfrenta ahora a un difícil y probablemente largo proceso de formación de gobierno.

In Duitsland trekken ze geen andere conclusies. Den Niederlanden stehen damit schwierige und langwierige Koalitionsverhandlungen bevor, meldt Der Spiegel.

The Independent heeft bewondering voor de campagne van de premier. Despite his notorious lack of charisma Mr Balkenende has achieved a remarkable comeback after being deeply unpopular.

Het asielbeleid wordt vaak genoemd. We blijven het land van Fortuyn en Van Gogh. Le Monde: Consensus néerlandais sur une politique d'asile restrictive.

Bottom line: de buitenlandse media kunnen maar niet begrijpen dat het in de campagne meer ging over de 2.8 procent economische groei dan over integratie en immigratie.

En allemaal hebben ze het nog over Harry Potter.

Wat er werd gezegd…

…tijdens een vreemde, spannende en intrigerende verkiezingsavond.

Ik hoop dat ze zich ook een beetje voor de mensen gaan inzetten. (Mat Herben over de Partij voor de Dieren)

De PvdA is mijn partij niet meer. (Marcel van Dam, voormalig PvdA-minister en PvdA-kamerlid, stemde SP)

Wij zijn die partij die optreden tegen de groei van de Islam in Nederland. (Geert Wilders)

Dit kan het begin zijn van iets heel moois. (VVD-minister Gerrit Zalm)

Het is geen gemakkelijke uitslag. Niet voor ons, en niet voor Nederland. (Mark Rutte van de VVD)

Als staatssecretaris kon ik niet het succes van het kabinetsbeleid claimen. (Rutte)

Ik ben relatief onbekend geweest bij de kiezers. (Rutte)

En dan nog een saillant detail, voor de fijnproever: de achterban van VVD nam de uitslag van de verkiezingen woensdag tot zich in Madurodam…

Waarom heeft de kiezer zo gestemd?

De kiezer geeft, de kiezer neemt, soeverein als de zee, zei Jozias van Aartsen eerder dit jaar na de gemeenteraadsverkiezingen. Hoe pathetisch ook, de woorden lijken te kloppen.

Goed, daar gaat ie. Een soort van analyse, en dat om kwart voor tien.

Als CDA en VVD zetels moeten afstaan, dan is niet met droge ogen vol te houden dat het land achter het regeringsbeleid staat.

Als CDA en VVD zetels moeten afstaan en de grootste oppositiepartij dan nog verliest, dan heeft de PvdA een slechte campagne gevoerd.

Als een erg linkse partij meer kiezers uit het midden weet te trekken dan een linkse middenpartij, dan heeft de SP een goede campagne gevoerd.

Wat het ons oplevert? Waarschijnlijk een moeizame formatie, want geen enkele logische combinatie heeft een meerderheid. En waarom heeft de kiezer zo gestemd?

Heeft het kabinet verloren vanwege het beleid? Heeft Bos verloren vanwege zijn imago?

Het is niet met zekerheid te zeggen, want Van Aartsen zei het al: de kiezer geeft, de kiezer neemt, soeverein als de zee.

De redactie zij geprezen

Politieke televisie bereikte dinsdagavond een nieuw hoogtepunt.

Het onvolprezen en diepgravende Land van Maas en Geel had een politiek zwaargewicht ingevlogen om het afsluitende lijsttrekkersdebat te duiden.

En het kanon was, de redactie zij geprezen, Gonny van Oudenallen!

Het ging tussen Cees, Bridget en Gonny niet over de inhoud. Al werd nog wel gezegd dat het tegenwoordig niet meer over de inhoud gaat.

Snelweg naar een beter milieu

Ik heb het hier al eerder gehad over het verschijnsel spinnen. Het is een mooi fenomeen.

VVD-leider Mark Rutte, interruptiekoning van het afsluitende debat, kwam dinsdagavond met een redenering die de strekking van spinning prachtig illustreert.

Extra snelwegen zijn goed voor het milieu, zei Rutte, want met meer snelwegen staan er minder auto’s te pruttelen in de file.

Hier past een tja.

De mond die op verkiezingsposters staat

Martin Bril schreef onlangs dat er iets is met de mond van Jan Peter Balkenende.

Dat wil zeggen, met de mond die op de verkiezingsposters staat. Volgens Bril zag de mond van onze premier er gepimpt uit. Het moet niet gekker worden inderdaad, maar de mond heeft iets sensueels.

Het was mij ook al opgevallen. Niet dat sensuele, maar dat er iets mee was.

Dat ik er nu pas over begin, komt niet alleen door Bril, maar ook door mijn bezoek aan een website waarop veel verkiezingsaffiches te vinden zijn.

Daar kun je goed zien dat er inderdaad iets met de mond lijkt te zijn gebeurd. Al is het misschien makkelijker gewoon de tv aan te zetten.

Nog één dag

Nog één dag mogen de lijsttrekkers ons proberen te overtuigen. Nog één dag berijden ze hun stokpaardjes, werken ze hun rijtjes af, vertonen ze hun kunstje. Nog één dag.

Stuk voor stuk zullen ze hun spindoctors willen inruilen voor een mental coach.

Je kunt het! Nog één dag.

Gordijnbonus

Geert Wilders, die voor zijn verkiezingsposter speciaal een paar kilo lijkt te zijn aangekomen, staat in de peilingen op een zetel of vijf.

Zijn woordvoerder Martin Bosma denkt dat de kiezers Wilders woensdag aan een stuk meer zullen helpen, vanwege de gordijnbonus. Inderdaad, de gordijnbonus.

Bosma legt uit: kiezers zeggen niks tegen hun omgeving, maar trekken op 22 november het gordijntje achter zich dicht en stellen hun daad. En dan vullen ze Partij voor de Vrijheid in.

Mooi beeld heeft die partij van zichzelf en haar kiezers.

Ontzettend in de verdrukking

Nog een paar dagen en dan nemen we misschien wel afscheid van D66. Het zou wat zijn. Maar het zou ook zomaar kunnen. De partij zit ontzettend in de verdrukking.

Raoul Heertje vatte het probleem van D66 zaterdagavond samen in een mooie metafoor:

Jullie zijn als de man die zegt: mag ik alsjeblieft terugkomen? Ik beloof dat ik nooit meer vreemd zal gaan.

Om de poppetjes

Het gaat niet om de poppetjes, het gaat om de inhoud. De lijsttrekkers kunnen het niet vaak genoeg zeggen.

Ondertussen stellen de poppetjes alles in het werk om zo veel mogelijk in beeld te komen, ook bij programma’s waarvan zeker is dat de inhoud er niet aan bod komt.

En gelijk hebben ze! Het gaat namelijk wél om de poppetjes.

Zoveel blijkt uit de antwoorden op het Kieskompas. Veel mensen die inhoudelijk met de PvdA op één lijn zitten stemmen toch CDA, omdat ze Wouter Bos niet zo hoog hebben zitten.

En terwijl 80 procent van de Kieskompasinvullers zijn beleid niet positief beoordeelt, staat Jan Peter Balkenende wel op het punt de verkiezingen te winnen.

Dat is nog eens spinnen

Het nieuws van de dag was woensdag de kritiek van Gerrit Zalm op Jan Peter Balkenende. Het is een bange premier, meldde Zalm.

Wat zou Balkenende daar van vinden? Mijnheer Zalm heeft kritiek, mijnheer Rutte heeft kritiek, mevrouw Verdonk heeft kritiek op mij. Er is in ieder geval één voordeel: er is eensgezindheid op dit punt in de VVD, dus dat is de winst voor vandaag.

Balkenende herhaalde de woorden vandaag voor alle camera’s en microfoons. De media vonden het antwoord van team Balkenende zo spitsvondig dat ze het er verder maar bij lieten.

Dat is nog eens spinnen.

Oogje kijken

Zojuist was het lijsttrekkersdebat op Nederland 1. Door de cameravoering leek het bij tijd en wijle op een wedstrijd oogje kijken.

Dat spelletje speelde ik vroeger nog wel eens met iemand. Je kijkt elkaar aan, en wie het eerst lacht heeft verloren. De lijsttrekkers lachten zojuist wel eens naar elkaar, maar dan vooral minachtend.

Het was een netjes debat, behalve dan dat Rutte Marijnissen asociaal noemde. Normaal gesproken gaat dat andersom.

Mark Rutte viel mij ook in andere zin op. Hij had het steeds over het creëren van échte banen. Wat onderscheidt een échte baan van een baan?

Peter Bos

Wouter Bos werd dinsdag op campagne vergezeld door het programma Nederland Kiest. Terwijl Bos zich mengde onder het winkelend publiek, interviewde Nederland Kiest mensen op straat. De vraag luidde: wat moet Bos doen om het tij te keren?

Een oudere meneer wist de oplossing. Hartstochtelijke pleitte hij voor een Bos die op de barricaden springt om zijn idealen te verkondigen.

Hij moet zich nergens wat van aantrekken. Hij moet gewoon zijn wie hij is, Peter Bos!

Dilemma's

Nu het hoe langer hoe meer onzeker wordt welke partijen na 22 november een meerderheid vormen én willen samenwerken, ontstaan er interessante dilemma’s.

De SP gaat in de peilingen als een speer, onder meer door zich te presenteren als consequenter dan de partij van Bos. Maar met te veel aanvallen snijdt de SP zichzelf in de vingers. Zonder grote PvdA ontstaat geen linkse meerderheid en kan de SP weer vier jaar lang de straat op.

Gerrit Zalm noemt Jan Peter Balkenende een bange premier. Het CDA wil weer geld uitgeven. Dat stemt niet tot vreugde. Het enige effect dat de aanval van Zalm heeft is een minder sterke positie van Balkenende. Terwijl de kwakkelende VVD niet kan zonder een groot CDA.

De enige die zijn handen echt vrij heeft is Alexander Pechtold. Doet die nog mee?

Voor in het achterhoofd

Bij alle peilingen, analyses en voorspellingen is het goed om in het achterhoofd te houden dat de beslissing pas op 22 november valt. Dan zijn niet meer de journalisten en politici aan het woord, maar de kiezers.

En van hen weet 45 procent nog steeds niet wat te stemmen.

(De tekening is van Tom)

Van de ketting af

De belangrijkste twee tot nu toe waren: u bent oneerlijk en u draait. Zaterdag kwam er een derde bij: u bent bang voor mij, al zei Rita Verdonk het niet recht in Wouter Bos’ gezicht.

De VVD heeft het kanon in stelling gebracht en de vijand kreeg er meteen gericht van langs.

Verdonk wist ook te melden waarom Bos bang voor haar is. Ik ben degene die het falende beleid van de PvdA heeft aangetoond. Grenzen open. Mensen mochten allemaal hun eigen taal spreken. Mensen werden klein gehouden. Lekker pamperen.

Daar heeft Verdonk vervolgens wat aan gedaan. Ik ben begonnen met die grenzen te sluiten. Maar het was al te laat. Het is de schuld van het asociale beleid van de PvdA dat het zo slecht gaat in de achterstandswijken, aldus Verdonk.

Ze voegde er ook nog een typering van de huidige Bos aan toe. Een beetje een huilende Wouter die al weet dat ie verloren heeft.

Ja, Rita was duidelijk blij van de ketting af te zijn.

Een aftandse caravan

De meeste partijen touren door het land met een enorme bus. Dat ziet er altijd gelikt en professioneel uit.

Bij de ChristenUnie pakken ze het anders aan. Een aftandse caravan voert het campagneteam van markt naar markt naar dorpsplein.

En dat heeft ook wel weer iets.

De behoefte om stemmen te winnen

Ik las vandaag een mooi verklaring voor de grote populariteit van Jan Marijnissen. Hij kwam van Frits van Oostrom. Die zei:

De meeste politici worden geleid door angst om stemmen te verliezen. Ik hou van politici die worden geleid door de behoefte om stemmen te winnen voor standpunten. Dat heeft Jan Marijnissen.

Van Oostrom zal niet de enige zijn die van die eigenschap houdt. En Marijnissen lijkt hem inderdaad te bezitten.

Ontzettend ontspannen

Ik zag Balkenende voor het eerst op televisie toen hij plotsklaps fractieleider van het CDA werd. Dat was in september 2001, geloof ik.

Sindsdien bleef hij altijd een beetje dezelfde. Een ietwat kleurloze man, van wie je wel geloofde dat hij het allemaal goed bedoelde, terwijl veel dingen niet uit de verf kwamen.

Een man die het moest hebben van zijn gedegen en betrouwbare imago, niet van zijn vlotte presentatie. Geen behendige babbel, wel een woordenstroom vol motto’s en slogans.

Een man die een debat won met kennis van cijfers, geen groot orator die met mooie vergezichten zo van het scherm de huiskamer in spatte.

Tot donderdag. Toen was Jan Peter Balkenende te gast bij De Wereld Draait Door. De ultieme locatie om voor een groot publiek door de mand te vallen als stijve hark. Maar ook het ultieme podium om de joviale jongen in je voor het voetlicht te brengen.

Balkenende slaagde met vlag en wimpel. Hij was gevat, reageerde scherp op vragen en was bovenal ontzettend ontspannen. Ik heb me een breuk gelachen.

Onze premier. Donderdag besliste hij nog voor rust de wedstrijd. Of niet?

Een debat in Amsterdam

Studenten staan in het algemeen niet te trappelen om de collegezaal in te gaan. De studenten op de foto wel. Komt door Rita, Piet Hein, Femke, Marco en Alexander. Zij gingen woensdag met elkaar in debat op de VU.

Halsema en Pechtold waren met de campagnebus gekomen. De bus van D66 wrijft het er in: 30 % van u stemde ooit D66. Het vreemde GroeiMee GroenLinks prijkt op de touringcar van Halsema, naast het deze bus rijdt op aardgas.

Binnen werd er behalve gedebatteerd ook politiek gespeeddate. Zo was Fred Teeven druk in gesprek met een studente. Benieuwd of het geholpen heeft.

Hoofdact was het debat, al eisten ook oortjes en sterke arm een hoofdrol op. En omdat tegenwoordig na een debat altijd een winnaar wordt uitgeroepen, doe ik dat ook maar.

De eer ging woensdag zonder twijfel naar de gespreksleider. Iedere aanval van de deelnemende politici pareerde hij met gemak. Hulde!

Bron van licht

De volle maan was niet de enige bron van licht in de Utrechtse nacht.

Nog na twaalven toerden twee mannen met hun Peugeot 206 door de stad en plakten levensgrote beeltenissen van André Rouvoet op de campagneborden.

Dat is nog eens hart voor de zaak hebben.

Belangwekkend detail

Bij wijze van servicegericht alsnog het fotootje dat weigerde bij het bericht over Wouter Bos te gaan staan.

Meest belangwekkende detail: de stropdas, rond de nek van Bos.

Tenminste, daar was het me om begonnen.

Iets dat eigenlijk niet hoort

In Nederland hebben we de doodstraf bijna anderhalve eeuw geleden achter ons gelaten. Waarschijnlijk vonden we het destijds een tikkeltje té VOC.

De afschaffing was goed, want de doodstraf is een vreselijke straf. (al zou je in sommige gevallen willen dat je minder genuanceerd was.)

Vreemd is het dan, erg vreemd zelfs, dat onze premier-van-alle-Nederlanders meent dat de ophanging die Saddam Hoessein staat te wachten terecht is.

Okee, vindt hij, het is iets dat eigenlijk niet hoort, maar ja, zo doen ze dat daar nu eenmaal.

Is onze premier voor de doodstraf? Wilde onze premier het Iraakse tribunaal niet voor het hoofd stoten? Of is ook Saddam gepromoveerd tot campagnemateriaal?

Geen aanbeveling

De moeder van Mark Rutte, fractieleider van de VVD, deed tot een jaar geleden zijn was en strijk. Ze is 82.

Wat ik daarmee wil zeggen: Rutte is een beetje een rare.

De Volkskrant vroeg hem waarom we allemaal op Mark Rutte moeten stemmen. Het antwoord: met mij krijgt Nederland iemand die onwaarschijnlijk optimistisch is over wat we de komende jaren kunnen bereiken.

Ik weet het niet hoor, maar na twee, drie, vier keer lezen kan ik er nog steeds geen aanbeveling in zien.

Een beetje van dit, een beetje van dat

Nipte zege Bos op Balkenende, meent de Leeuwarder Courant. Enquête: Bos winnaar tv-debat, kopt de Volkskrant. De spindoctors van Bos zijn opgelucht, vindt NRC Handelsblad.

Het NRC heeft het goed gezien. Bos zit in de verdrukking. Hij is overal, veel met zijn hoofd op tv. Hij gooit er de ene na de andere positieve soundbite uit. Hij blijft maar lachen. Onvermoeibaar. Maar helpen doet het niet.

Komt omdat kiezers Bos zien als een draaikont. Ze kopen liever een tweedehands auto van Balkenende dan van Bos, zei Jan Kleinnijenhuis van de week. En die kan het weten.

Afgelopen week stond in de Elsevier een biografie van Bos. In dertien pagina’s werd geprobeerd Bos te ontleden. Opvallend in het licht van de woorden van Kleinnijenhuis waren deze zinnen aan het eind.

Bij CDA-premier Jan Peter Balkenende als persoon weet je waar je aan toe bent. Bij Bos weet je dat eigenlijk nooit, daarvoor is hij te tweeslachtig. Hij is werelds en mondain, maar ook trouw aan zijn sobere christelijke wortels. (…) Een jongen uit een dorp die houdt van de stad, links met appreciatie voor rechtse genoegens, ijdel maar met inhoud. Een beetje van dit, een beetje van dat. (…) Het ontbreekt hem aan eigenheid.

Even interessant vond ik een passage in het midden van het verhaal. Het gaat over de periode nadat Bos in mei 1998 zijn entree in de Tweede Kamer heeft gemaakt.

Bos onderscheidt zich van zijn partijgenoten door in pak, soms zelfs driedelig, en das in de Kamer te verschijnen. Opvallend in een trui van shagrokende truiendragers.

De woorden worden ondersteund door één van de foto’s bij het artikel, gemaakt in 2000, als Bos zich al heeft opgewerkt tot staatssecretaris van Financiën.

Is dit dezelfde Bos die na zijn bezoek aan de koningin na de val van Balkenende II zo theatraal zijn stropdas afdeed. Dezelfde Bos die op 4 oktober nog tegen Trouw vertelde dat hij zich een stuk prettiger voelde zonder stropdas.

Nou, ja dus.

Jip & Janneke are back!

Ze zijn terug. Jip en Janneke, uit de monden van onze politici. De ene drie woorden tellende zin na de andere wordt opgewekt in de camera gespuid.

Ik vind dat maar niks.

Ik ga dat aan de vrouw brengen, glimlacht Rita. Het moet beter, bezweert Wouter.

Tja. Toen Hans Dijkstal er in 2002 mee begon had het nog wel iets. Dat kwam omdat hij van zijn campagneteam Jip en Janneke moest zijn, terwijl de uitbreidende en beperkende bijzinnen er toch constant uit bleven rollen.

Dat was grappig. En weg zetels.